Blog

Een jaar of vijf geleden wilde ik graag met mijn vader mee naar het bezoek aan de specialist, maar ik zat zo vast in mijn praktijk dat ik mijn broer gevraagd heb met hem mee te gaan. Achteraf dacht ik: waarom heb ik tijdens het consult niet via facetime ingebeld om zo deel te nemen aan gesprek?

Het afgelopen jaar hebben we gezien dat digitaal werken en vergaderen prima kan. Natuurlijk heeft het nadelen zoals het ontbreken van informele momenten, koffiehoekgesprekken en snelle vraag- en antwoordsituaties. Maar er zijn ook zeker voordelen zoals het ontbreken van reistijd en het samen brengen van mensen die anders niet zo snel bij elkaar te brengen waren. In het verleden had ik in Utrecht wel eens een overleg met iemand die speciaal daarvoor uit Maastricht of Groningen kwam. Hoe zal dat in de toekomst gaan? 

Waar we nu nog wel erg vanuit gaan is dat we spreken over een fysieke vergadering of een digitale. Ik denk dat we na de corona tijd naar nieuwe hybride vormen toegaan. Bijeenkomsten waar een deel van de aanwezigen fysiek bij elkaar is en een ander deel digitaal. Denk aan een onderwijsgroep,  waarbij een deelprogramma wordt verzorgd door een externe docent die een digitale bijdrage levert. Denk ook aan de huisarts die met een patient op het spreekuur praat, terwijl een of meer naasten van de patient digitaal meedoen. Of de situatie waarin de huisarts en patient samen zitten, terwijl de medische specialist digitaal aanschuift. We hebben geleerd dat het kan, nu is het zaak om het geleerde in de praktijk te brengen.

Maar hoe zorg je ervoor dat er een gelijkwaardige mogelijkheid is voor alle fysieke en digitale aanwezigen om aan het gesprek deel te nemen. Voor mij is een voorwaarde dat alle betrokkenen goed voor elkaar te zien- en te horen zijn en dat je degene die aan het woord is kunt aankijken.

Dat vraagt meer dan het voor de groep zetten van een mobiel of laptop met Zoom, de digitale deelnemers willen de fysieke deelnemers goed zien en horen, maar elkaar ook. Dit vraagt om andere technologie dan we nu gebruiken en afspraken over hoe die te gebruiken. Ik vraag iedereen die goede voorbeelden kent of ze misschien al gebruikt om het te delen. Of het nou uit het onderwijs is, uit het bedrijfsleven of de gezondheidszorg: heb je een idee of een waardevolle link: deel het! Stuur je reactie naar r.f.dijkstra@amsterdamumc.nl

Tijdens de Coronapiek bleven patiënten met lichte gezondheidsklachten massaal weg uit de huisartspraktijk. Hun vermogen om een groot deel van deze milde problemen zelf op te lossen bleek groot. Wat is de betekenis hiervan en welke kansen liggen hier voor zorgverlener en patiënt?

“Ik heb vandaag voor het eerst sinds maanden weer een patient met een schaafwondje gezien” zei mijn doktersassistent. Voor lage rugklachten, diarree, huidafwijkingen en andere klachten die vaak vanzelf overgaan was het aantal contacten fors lager dan normaal. Niet in de laatste plaats omdat we de deur op slot deden en via affiches en website aangaven ons vooral op corona te richten. Maar ook omdat patiënten niet snel contact opnamen uit angst om het virus op te lopen.

We willen als huisartsen graag laagdrempelig toegankelijk zijn voor alle gezondheidsklachten van alle mensen en de vraag is op welke manier we daar het beste invulling aan kunnen geven bij een groeiende vraag naar zorg. Als we die in de komende jaren het hoofd willen kunnen bieden dan zal er bij de verschuiving van tweede lijn naar eerste lijn, ook een verschuiving van eerste lijn naar zelfzorg en preventie van zorg plaats moeten vinden. Gedurende de crisisperiode van de laatste tijd hebben we kunnen zien dat de verschuiving naar zelfzorg mogelijk is, waarbij we zeker oog moeten hebben voor onterechte uitgestelde zorg die gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. 

Er ligt hier een kans voor zorgverleners om daadwerkelijk de juiste zorg op de juiste plaats te kunnen bieden en overdiagnostiek en overbehandeling terug te dringen. 

Wat kunnen we hier zelf aan doen?

• Ons digitale zorgaanbod vergroten door naast de al bestaande zorg door laagdrempelig contact via e-consult en videobellen te stimuleren.
• Door relevante Thuisarts pagina’s te mailen naar de patiënt na een telefonisch of e-mail contact. Deze handige functie staat bovenaan iedere Thuisarts pagina. Als we patiënten met lage rugklachten vragen op Thuisarts.nl te kijken dan zal een geringer aantal patiënten op het spreekuur komen. Ik heb meerdere malen meegemaakt dat een patiënt een al gemaakte afspraak hierom afzegde. En wellicht zal deze patiënt bij een volgende klacht eerst op Thuisarts.nl kijken om te zien wat hij zelf kan doen en bij welke verschijnselen wel contact nodig is.  De insteek moet niet van afhouden en ‘zoekhetzelfmaaruitmanagement’ zijn, maar vanuit de coachende rol van de huisarts komen die daarmee de juiste zorg op de juiste plek probeert te geven. De patiënt wordt actief aangemoedigd en op weg geholpen naar relevante en goed te begrijpen informatie. Huisarts en patient kunnen dan samen beslissen welke vorm in welke situatie het meest passend is. 
• Triage zou meer dan het bepalen van het toestandsbeeld en het indelen naar (zelf)zorgkunnen verschuiven naar een advies over de juiste (zelf)zorg, afhankelijk van het probleem en van de context van de patiënt. Doktersassistentes en triagisten zijn zeer goed in staat om deze coachende rol samen met de huisarts op te pakken. 

Als we patiënten met eenvoudige problematiek zo adequaat kunnen helpen, hebben we meer tijd voor de complexere problematiek die toenemend van ons gevraagd wordt. 

De afgelopen tijd heb ik samen met mijn collega (huis)artsen ervaren dat we prima in staat zijn om meer zorg op afstand kunnen leveren. Zo nam het aantal e-consulten toe en werd meer zorg geleverd via belafspraken en via videoconsulten. Hoe maken we dit onderdeel van onze routines?

Naast het feit patiënten doorkregen dat je voor aandoeningen die in de meeste gevallen vanzelf overgaan zijn niet naar de huisarts hoeft, zorgde zorg op afstand voor meer rust in de wachtkamer en lagere besmettingsrisico’s. Nu het stof neer begint te dalen valt mij op dat veel patiënten terugkeren naar het oude patroon, bellen voor een spreekuurafspraak of, zoals mijn doktersassistent zei: de eerste mensen met een beetje hoofdpijn of een beetje diarree melden zich weer. En met de patiënten neigen ook veel huisartsen weer terug naar hun oude patroon. En dat zou volgens mij een gemiste kans zijn op het inzetten en borgen van innovatie in de praktijk.

Er zijn twee al bestaande innovaties die voor het oprapen liggen als het gaat om grootschalige implementatie en waar nu het momentum voor is: digitaal communiceren met de praktijk en videobellen. Beide zorgen voor flexibiliteit in het zorgaanbod voor patienten. De patiënt dient de mogelijkheid te hebben om op een veilige manier via internet een afspraak te maken, te chatten of een vraag aan de huisarts te stellen op het moment dat het de patiënt uitkomt. Het is ook een goede stap op weg naar online inzage in het dossier en de persoonlijke gezondheidsomgeving, het PGO. Veel praktijken bieden al een patiënt portaal aan, maar het gebruik ervan is nog beperkt en bij veel collega huisartsen merk ik koudwatervrees. 

Een videobelfaciliteit zou op elke spreekkamer beschikbaar moeten zijn. Niet alleen om met een patiënt te kunnen beeldbellen, maar ook een bespreking te houden met een wijkteam, of een meedenkconsult samen met de patiënt en een medisch specialist. Wie denkt dat dit forse investeringen in apparatuur en ICT vereist vergist zich. Met een webcam op de computer, maar ook met eigen smartphone, ipad of laptop kan videobellen veilig plaatsvinden. 

Waar het vaak aan ontbreekt is het gevoel van urgentie, motivatie en vooral een goed implementatieplan. De urgentie was en is er, de motivatie is hopelijk blijvend door positieve ervaringen van de laatste tijd. En voor een plan van aanpak in de praktijk heb je kartrekkers nodig. Deze dienen goed geïnformeerd te zijn over de mogelijkheden en de praktijkmedewerkers te kunnen meenemen in de plannen, waar nodig workflows en agenda indelingen reorganiseren, communicatie met patiënten organiseren en ervoor zorgen dat de innovaties vast onderdeel worden van de nieuwe routines in de praktijk. De tijd is rijp om dit met elkaar, zorgverleners en patienten, te organiseren.  

Rob Dijkstra

Huisartsen zijn erg druk met Corona, maar in veel praktijken kon je de afgelopen weken een kanon afschieten. Het aantal mensen dat contact met de praktijk opneemt voor niet Corona gerelateerde klachten is veel kleiner dan normaal. Een groot aantal huisarts waarnemers zit thuis zonder werk. Uit gesprekken met oudere patienten blijkt dat juist zij erg angstig zijn voor het virus is en daarom de huisarts mijden: ‘Als ik bel, dan moet ik vast komen en dan loop ik misschien Corona op in de wachtkamer’. 

Meteen na de maatregelen zijn de meeste praktijken letterlijk op slot gegaan. Inloopspreekuren zijn gestopt en niet dringende en chronische zorg werd opgeschort. De teksten van veel websites van huisartspraktijken zijn als volgt samen te vatten: “Blijf weg!” Begrijpelijk in de eerste weken, want zo konden we onze tijd besteden aan triage en beoordeling van mogelijk besmette patiënten. Dit hebben huisartsen erg goed opgepakt, gesteund door de beroepsorganisaties en regionale teams. Ik ben er wel van overtuigd dat de gezondheid van patiënten die geen coronaverschijnselen hebben door het mijden van zorg toenemend bedreigd wordt. Een beeld dat door cardiologen en neurologen wordt herkend. Het wordt tijd om de reguliere zorg weer op te pakken zoals we het willen: nog steeds zorg dichtbij, laagdrempelig en toegankelijk! Maar dan wel op een nieuwe manier. Geen inloopspreekuren, digitaal goed toegankelijke praktijken, meer zorg op afstand met adequate gegevensuitwisseling met patiënten, eHealth, chat en beeldbellen. Dit zijn innovaties die tot nu toe nog maar mondjesmaat plaatsvonden in de huisartsenpraktijken. Hopelijk komen deze ontwikkelingen nu in een stroomversnelling en zijn ze blijvend. Fysieke spreekuren en visites blijven wanneer het medisch noodzakelijk is en worden zo georganiseerd dat de anderhalve meter regel gerespecteerd kan worden. Vooralsnog gecombineerd met aparte spreekuren voor mensen die luchtwegklachten hebben is dit in mijn ogen de volgende verantwoorde stap. 

Dit is het moment om te bedenken hoe we de zorg nieuwe stijl in onze praktijken willen gaan vormgeven en aan de patiënten te laten weten dat we er voor hen zijn. Doorgaan met het leveren van zorg, maar anders georganiseerd en daarmee toekomstbestendig. Een aanpassing van de informatieteksten op veel huisartsenwebsites zou al de eerste stap kunnen zijn. Niet ”Blijf weg!” maar “Wij zijn er voor u. Goede zorg zoals u gewend bent maar in een ander jasje: we organiseren het anders: slimmer en beter”. 

Ik ben een foute supporter. Ik zit bij elke thuiswedstrijd van Ajax op de tribune en geniet van het prachtige voetbal. Er wordt van alles geroepen om me heen, echter racistische leuzen heb ik nooit gehoord, wel wordt iedereen die verkeerd passt homo genoemd, een conclusie waarvoor volgens mij het wetenschappelijk bewijs ontbreekt. Er wordt van alles geroepen door een deel van de 53.000 coaches. Vooral richting de scheids en dan vooral als hij niet ziet wat iedereen wel ziet, echter Hi Ha hondenlul heb ik nog nooit horen scanderen. Ik hou van de zangkoren, maar zing niet mee met “Ajax Superjoden” omdat ik niet weet of dat nou pro- of antisemitisch bedoeld is, of omdat mensen geen idee hebben wat ze zingen. Ik zit een meter of 20 van het uitvak en kan wel genieten als de gasten harder zingen dan de thuisclub. Maar dat vindt niet iedereen. Boze blikken richting het uitvak, alsof ze echt niet moeten denken dat het gepast is dat er hard gejuicht wordt. Of mensen die hun aandacht vooral op de uit supporters richten en de middelvinger uitsteken als we zelf scoren. Ik kan wel genieten van een mooie pass, passeerbeweging of goal. Wauw mooie bal zeg ik dan, maar dat doe ik alleen hardop als het van de spelers van Ajax is. En al baal ik van een tegendoelpunt; een mooie goal is een mooie goal. Dat gebrek aan onderscheidend vermogen maakt mij ongetwijfeld een foute supporter